Eind november was de online conferentie Design thinking bij de overheid. Samen met Marcel Zwiers van 31Volts gaf ik een workshop Ideation. Dat lijkt natuurlijk alsof het alleen maar gaat om zo veel mogelijk ideeën en oplossingen te bedenken. Maar, zoals Marcel het treffend zegt: “oplossingen zijn het probleem niet”.

Aan het eind van het eerste gedeelte van de workshop lieten we de deelnemers het filmpje zien van een jongen die met z’n hoofd vast zat tussen de spijlen van een hek.

Je ziet dat de moeder het probleem begrijpt en ook voor wie het een probleem is. In plaats van te helpen pakt ze, heel empathisch, haar telefoon om de gebeurtenis te filmen. Ze vertelt de jongen dat z’n vader er zo aankomt. Die vader zal de jongen bevrijden. De vader komt en ziet het probleem, analyseert en gaat moeiteloos door naar de ideation-fase. Hij gaat, overigens bijzonder liefdevol, aan de slag om het probleem op te lossen.

Dadendrang

Logisch, als je ingeroepen wordt om een probleem op te lossen dan ga je bedenken hoe je dat kunt doen. Je probeert een oplossing, en als die niet werkt dan bedenk je een nieuwe manier om het op te lossen. Dat zien we terug bij de vader. En misschien is het ook heel herkenbaar in je eigen werk.

Maar door onze dadendrang zouden we wel eens voorbij kunnen gaan aan één van de belangrijkste waarden van de ideation-fase: Challenge Assumptions.

Is er wel een probleem?

Terug naar het filmpje. We zien dat de jongen vastzit. Door onze aannames overboord te gooien kunnen we veel vrijer naar het probleem kijken. We gaan er namelijk al snel van uit dat hij zijn hoofd door het hek heeft gestoken.

Het kan natuurlijk ook dat hij er achterwaarts in is gelopen. Als we dat zouden weten, of bedenken, dan ligt de oplossing ineens voor de hand. Sterker nog, je zou kunnen zeggen dat er in werkelijkheid helemaal geen probleem was. Dat de jongen nooit heeft vastgezeten.

En zo gebeurt het vaak. Je ziet een probleem en je gaat er mee aan de slag. Soms schieten we snel in onze drang om iets te doen. Vaak kun je dat prima zelf, en soms heb je ook gewoon iemand nodig die met een frisse blik naar je probleem komt kijken, een ontwerper bijvoorbeeld.

Er valt een stilte…

En soms is het de taak van de ontwerper om een stilte te laten vallen. Even na het onderzoek en de analyse helemaal niks doen. In veel gevallen krijg je een scherpe blik op het daadwerkelijke probleem. Meestal komt de beste oplossing als vanzelf bovendrijven. Wie ‘m uiteindelijk bedenkt maakt niks uit, want niemand is eigenaar van een idee.

Door niet te handelen, maar juist even helemaal niets te doen, ontstaat er ruimte. In die ruimte kan ook de opdrachtgever zelf een oplossing bedenken. Ze kan ook inzien dat iemand anders het moet oplossen of dat er eigenlijk geen probleem was. Het lijkt alsof de ontwerper in zo’n geval niks toevoegt, maar in werkelijkheid was dat niets doen keihard nodig.