Dankzij een mooi project waar we nu mee bezig zijn viel mijn oog op een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Normaal gesproken krijg ik al slaap bij de gedachte van het lezen van zo’n WRR-rapport. Maar de titel “Weten is nog geen doen” wekte mijn interesse. En terecht, bleek!

Het rapport geeft een mooi overzicht van actuele inzichten van gedragswetenschappers. Én ze geven aanbevelingen over hoe onze overheid effectiever beleid kan voeren.

De boodschap van het rapport is dat als je als mens iets weet dit nog niet per sé leidt tot actie, of tot een blijvende verandering.

Ik moest daarbij denken aan ons eigen werkveld. Ook hier lijken oplossingen voor problemen vaak zo simpel en voor de hand liggend.

TedTalks, goeroes en boeken

Kijkend naar een TedTalk of een lezend in een boek krijg je helder zicht op de situatie. De spreker of auteur laat zien waar een bepaald probleem vaak zit en hoe gemakkelijk het eigenlijk op te lossen is. Je herleidt deze informatie naar je eigen situatie. Om er vervolgens - vol goede moed - mee aan de slag te gaan.

En dan blijkt dat de oplossing niet één op één te kopiëren is, of dat die nieuwe gewoonte lastiger vol te houden is dan je dacht. Soms is het gevolg dat je jezelf een enorme sukkel vindt dat het je (alwéér) niet lukt. Het was immers toch zo logisch en simpel?

Realistisch beeld

Voor een duurzame verandering of oplossing heb je een realistisch (zelf)beeld nodig. Ik denk dat het je helpt als je dit beeld niet alleen van jezelf hebt, maar ook van de organisatie waar je in werkt. Dan weet je of jullie tot een grote verandering in staat zijn, of dat je hele kleine stapjes moet nemen.

Illustratie door Willemijn Bins

Je omgeving is er misschien helemaal niet op ingericht dat je die nieuwe gewoonte of werkmethode kunt invoeren, laat staan volhouden. Zoals het heel moeilijk is om te stoppen met roken als iedereen in je omgeving nog rookt.

Is dat dan zwak en een menselijk defect? Of is het eigenlijk wel voorstelbaar en normaal menselijk gedrag?

Blijvende verandering is moeilijk

Volhouden is makkelijker als je succes boekt. Maar ja, het leven is niet alleen maar succes (althans niet bij mij). Ineens wordt je collega ziek, is er veel minder budget, of vaart je leidinggevende een onverwachte koers. Hou het dan maar eens vol allemaal.

Op de momenten waarop het tegenzit ligt het gevaar op de loer dat je de schuld bij jezelf zoekt. Zie je wel, ik kan het niet. Zie je wel, mijn collega’s zijn stom, zie je wel… En dan is het volhouden van je plan niet niet makkelijk.

Probeer je dan vast te houden aan de gedachte dat het er niet om gaat dat je weet wat je zou moeten doen, het gaat er om dat je weet wat je kunt doen.

En wat je kunt doen hangt sterk af van jouw karakter (en dat van je organisatie). Volgens het rapport “Weten is nog geen doen” zijn er namelijk nog maar weinig bewijzen beschikbaar dat je met succes een karakter kunt veranderen.

Alles nog een keer uitleggen heeft dan ook weinig zin. Het is beter om mee te bewegen met de beperkingen die je zelf hebt, en die de organisatie heeft.

Ben slim en wees lief

Als je de beperkingen goed in kaart hebt, kun je kleine trucjes toepassen om de “zwakheden” een beetje te compenseren.

Bijvoorbeeld door een schema zoals hieronder in te vullen:

  1. Op de lange termijn wil ik …

  2. Om dat te bereiken kan ik nu …

  3. Als … gebeurt dan doe ik …

Wat ook kan helpen is de hulp van een buitenstaander inroepen bij het in kaart brengen van de verleidingen die de terugval veroorzaken. En laat die buitenstaander(s) ook periodiek terugkeren, met hun frisse blik van buiten. Ze houden je scherp, zijn hopelijk vergevingsgezind (want falen doet pijn en is niet productief) en daardoor blijft de ruimte voor jou om te handelen groot.

Wees in elk geval niet te hard voor jezelf als je niet bereikt wat je wilde bereiken. Sommige dingen zitten nu eenmaal in jouw karakter of de cultuur van je organisatie. Blijf kijken naar wat je kunt doen en wat je wel bereikt. En onthoud… Niets menselijks is jou vreemd!